Free Aadhaar Card Update: आजच्या डिजिटल युगात आधार कार्ड हे केवळ एक ओळख दस्तावेज नाही तर भारतीय नागरिकांच्या दैनंदिन जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहे. बँक खाते उघडण्यापासून ते सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यापर्यंत, प्रत्येकत्र आधार कार्डाची आवश्यकता भासते. या १२ अंकी क्रमांकाने भारतातील नागरिकांच्या जीवनात एक नवीन बदल केला आहे.
१४ जून २०२५ ही तारीख, UIDAI (भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण) ने आधार कार्डातील माहिती मोफत अपडेट (Free Aadhaar Card Update) करण्यासाठी दिली होती, मात्र ती मुदत आता वाढवण्यात आली आहे.
भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण (UIDAI)
भारतीय विशिष्ट ओळख प्राधिकरण (UIDAI) ही संस्था आधार कार्डाच्या संपूर्ण व्यवस्थापनाची जबाबदारी सांभाळते. सर्वप्रथम ही संस्था नीति आयोगाच्या (पूर्वीचे योजना आयोग) यांच्या अंतर्गत काम करत होती, पण नंतर ही संस्था इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या ताब्यात गेली. २०१६ मध्ये संसदेत आधार कायदा मंजूर झाल्यावर या संस्थेला कायदेशीर मान्यता मिळाली.
जगातील सर्वात मोठी बायोमेट्रिक प्रणाली
आधार कार्डाची सर्वात मोठी खासियत म्हणजे त्याची बायोमेट्रिक तंत्रज्ञानावर आधारित असणे. प्रत्येक व्यक्तीची बोटांची छाप, डोळ्यांचे स्कॅन आणि चेहऱ्याचे फोटो घेऊन एक अनन्य ओळख तयार केली जाते. हे तंत्रज्ञान इतके प्रगत आहे की, तुमची ओळख दुसऱ्या कोणत्याही व्यक्तीशी जुळणार नाही, हे सुनिश्चित करते.
जागतिक बँकेच्या मुख्य अर्थशास्त्रज्ञ पॉल रोमर यांनी आधार प्रणालीची प्रशंसा करताना म्हटले होते की, “हा जगातील सर्वात परिष्कृत ओळख कार्यक्रम आहे.” आज भारतात १३० कोटींहून अधिक आधार कार्ड जारी करण्यात आली आहेत, जे कोणत्याही देशातील सर्वात मोठा डेटाबेस आहे.
आधार कार्डाचे फायदे आणि वापर
आधार कार्डाचे अनेक फायदे आहेत. सरकारी योजनांचा लाभ घेताना, LPG सबसिडी मिळवताना, बँक खाते उघडताना, PAN कार्डशी जोडताना, सर्वत्र आधार कार्डाचा वापर होतो. शिवाय, डिजिटल इंडिया मोहिमेचा हा एक महत्वाचा भाग आहे.
तथापि, काही मर्यादा देखील आहेत. उदाहरणार्थ, नेपाळ आणि भूतान या देशांत प्रवास करताना आधार कार्डाला वैध ओळख दस्तावेज मानले जात नाही. २०१७ मध्ये गृह मंत्रालयाने हे स्पष्ट केले होते. यामुळेच परदेशात जाताना पासपोर्ट किंवा इतर अधिकृत दस्तावेजांची गरज असते.
कोणाला आधार अपडेट करणे आवश्यक?
सरकारने स्पष्ट केले आहे की ज्यांच्याकडे १० वर्षांहून जुनी आधार कार्डे आहेत, त्यांनी आपली माहिती अपडेट करणे आवश्यक आहे. याचे कारण असे की, या काळात व्यक्तीच्या जीवनात अनेक बदल होतात, पत्ता बदलतो, मोबाइल नंबर बदलतो, लग्न झाल्यावर नाव बदलते अशा अनेक गोष्टी.
विशेषतः त्या लोकांनी आधार अपडेट करणे गरजेचे आहे जे:
- दुसऱ्या शहरात किंवा राज्यात राहायला गेले आहेत
- लग्न झाल्यावर नाव बदलले आहे
- नवीन मोबाइल नंबर घेतला आहे
- जुन्या पत्त्यावरून हलवले आहेत
जर आपण आधार अपडेट केले नाही तर अनेक सेवांमध्ये अडचणी येऊ शकतात. काहीवेळा आधार कार्ड निष्क्रिय (inactive) देखील होऊ शकते.
आधार अपडेटची नवीन घोषणा – Free Aadhaar Card Update
अलीकडेच, UIDAI ने एक महत्वाची घोषणा केली आहे, जी देशभरातील कोट्यावधी आधार कार्डधारकांसाठी आनंदाची बातमी आहे. आधार कार्ड मोफत अपडेट (Free Aadhaar Card Update) करण्याची सुविधा आणखी एक वर्षासाठी वाढवण्यात आली आहे. आधी ही मुदत १४ जून २०२५ पर्यंत होती, पण आता ती १४ जून २०२६ पर्यंत करण्यात आली आहे.
#UIDAI extends free online document upload facility till 14th June 2026; to benefit millions of Aadhaar Number Holders. This free service is available only on #myAadhaar portal. UIDAI has been encouraging people to keep documents updated in their #Aadhaar. pic.twitter.com/XkwZ3owUtw
— Aadhaar (@UIDAI) June 14, 2025
या निर्णयामागे अनेक कारणे आहेत. अनेक लोकांकडे जुनी माहिती असलेली आधार कार्डे आहेत. त्यामुळे त्यांना अडचणी येत होत्या. सरकारच्या या निर्णयामुळे आपली माहिती अपडेट (Free Aadhaar Card Update) करण्यासाठी आता लोकांना पुरेसा वेळ मिळाला आहे.
अपडेटसाठी लागणारी कागदपत्रे आणि प्रक्रिया
आधार अपडेट करण्यासाठी मुख्यत्वे दोन प्रकारची कागदपत्रे लागतात:
ओळख पुराव्यासाठी: PAN कार्ड, ड्रायव्हिंग लायसन्स, पासपोर्ट यापैकी कोणतेही एक
पत्त्याच्या पुराव्यासाठी: मतदार ओळखपत्र, विजेचे बिल, पाण्याचे बिल, बँक स्टेटमेंट यापैकी कोणतेही एक
सामान्यतः आधार केंद्रावर जाऊन अपडेट करण्यासाठी ५० रुपयांचे शुल्क भरावे लागते. पण सध्या ऑनलाइन अपडेटची सुविधा पूर्णपणे मोफत आहे (Free Aadhaar Card Update). आणि हे मोफत ऑनलाइन कागदपत्रे अपलोड करण्याची सुविधा १४ जून २०२६ पर्यंत उपलब्ध आहे.
ऑनलाइन आधार अपडेट कसे करावे
घरबसून आधार अपडेट करणे खूप सोपे आहे. येथे संपूर्ण प्रक्रिया दिली आहे:
१) सर्वात आधी UIDAI च्या अधिकृत वेबसाइट uidai.gov.in वर जा. इतर कोणत्याही वेबसाइटवर जाऊन फसवणूक होऊ नये म्हणून काळजी घ्या.
२) होमपेजवर “My Aadhaar” यामध्ये “अपडेट आधार डेटा” हा पर्याय दिसेल. त्यावर क्लिक करा.
३) आपला १२ अंकी आधार नंबर टाका. त्यानंतर तुमच्या नोंदणीकृत मोबाइल नंबरवर OTP येईल.
४) OTP टाकून लॉगिन करा. यानंतर तुम्हाला अनेक पर्याय दिसतील – Demographics Update, Document Update अशा.
५) “Document Update” या पर्यायावर क्लिक करा. तुम्हाला दोन ड्रॉप-डाउन मेन्यू दिसतील – एक ओळख पुराव्यासाठी आणि एक पत्त्याच्या पुराव्यासाठी.
६) योग्य पर्याय निवडा आणि त्या कागदपत्रांच्या स्पष्ट स्कॅन केलेल्या प्रती अपलोड करा. फाइल साइझ 2MB पेक्षा कमी असावा आणि PDF किंवा JPG फॉर्मॅटमध्ये असावा.
७) सर्व माहिती तपासून “सबमिट” बटणावर क्लिक करा. तुम्हाला १४ अंकी URN (Update Request Number) मिळेल.
८) या URN च्या मदतीने तुम्ही कधीही आपल्या अपडेट रिक्वेस्टची स्थिती तपासू शकता.
सामान्यत: ७-१० दिवसांत अपडेट प्रक्रिया पूर्ण होते. अपडेट झाल्यावर तुम्हाला SMS आणि ईमेल द्वारे कळविले जाते.
सावधगिरीचे मुद्दे आणि टिप्स
आधार अपडेट करताना काही गोष्टींची काळजी घ्यावी:
- नेहमी अधिकृत UIDAI वेबसाइटच वापरा
- कधीही OTP किंवा आधार तपशील कोणाला शेअर करू नका
- स्कॅन केलेली कागदपत्रे स्पष्ट आणि वाचण्यायोग्य असावीत
- URN नंबर सुरक्षित ठेवा
टिप: लक्षात ठेवा, ऑनलाइन आधार कार्ड अपडेट (Free Aadhaar Card Update) करण्यासाठी तुमचा मोबाईल नंबर आधार कार्डशी लिंक असणे अनिवार्य आहे. जर तुमचा नंबर लिंक नसेल, तर तुम्हाला जवळच्या आधार केंद्रावर जाऊनच माहिती अपडेट करावी लागेल.
आधार कार्ड आजच्या काळात अपरिहार्य बनले आहे. सरकारच्या या नवीन निर्णयामुळे नागरिकांना मोफत अपडेटची (Free Aadhaar Card Update) सुविधा मिळत आहे. या संधीचा पुरेपूर फायदा घेऊन सर्वांनी आपली आधार माहिती अपडेट ठेवावी. यामुळे केवळ वैयक्तिक सोय होत नाही तर राष्ट्रीय पातळीवर डिजिटल गव्हर्नन्स मजबूत होते. डिजिटल इंडियाच्या स्वप्नाकडे जाताना आधार कार्ड हे एक महत्वाचे साधन आहे.
