E Shram Card Pension Scheme: भारतामध्ये असंख्य लोक आजही असंघटित क्षेत्रात काम करत आहेत. त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि सामाजिक कल्याणासाठी केंद्र सरकारने वेळोवेळी विविध योजना आणल्या आहेत.
त्यातीलच एक महत्त्वाची योजना म्हणजे ई-श्रम कार्ड. या योजनेमुळे देशातील प्रत्येक असंघटित कामगाराला एक ओळख प्राप्त होते आणि त्याला सरकारकडून मिळणाऱ्या लाभांचा थेट फायदा घेता येतो.
ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय?
ई-श्रम योजना ही एक डिजिटल पद्धतीने चालणारी नोंदणी प्रणाली आहे. ही योजना मुख्यतः अशा कामगारांसाठी आहे जे कोणत्याही संघटित क्षेत्राचा भाग नाहीत, म्हणजेच ज्यांच्याकडे स्थायी नोकरी नाही. या योजनेअंतर्गत नोंदणी करणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीस एक खास ओळख क्रमांक दिला जातो, ज्याला युनिक आयडेंटिफिकेशन नंबर (UAN) म्हणतात. हा क्रमांक त्या व्यक्तीस त्यांच्या कामकाजाच्या संपूर्ण प्रवासात उपयोगी पडतो.
सरकार या योजनेद्वारे संपूर्ण देशभरातील कामगारांची वैयक्तिक आणि व्यावसायिक माहिती गोळा करते, जसे की, त्याचे नाव, पत्ता, शिक्षण, कौशल्य, व्यवसाय, आणि उत्पन्न. या माहितीच्या आधारे सरकार भविष्यातील धोरणे आखू शकते आणि गरजू लाभार्थ्यांपर्यंत योजना थेट पोहोचवू शकते.
पात्रता आणि आवश्यक अटी
कोणत्याही व्यक्तीला ई-श्रम कार्ड मिळवण्यासाठी, काही ठराविक अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे. अर्जदार भारतीय नागरिक असावा हे सर्वप्रथम गरजेचे आहे. त्याचप्रमाणे, त्याचे वय १८ ते ४० वर्षांच्या दरम्यान असावे. उत्पन्नाच्या दृष्टीने बघितले असता, अर्जदाराचे वार्षिक उत्पन्न दीड लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावे.
सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, अर्ज करणारी व्यक्ती ही असंघटित क्षेत्रात काम करणारी असावी. रस्त्यावरील फेरीवाले, बांधकाम मजूर, घरकाम करणाऱ्या महिला, रिक्षा चालवणारे, झाडलोट करणारे, सफाई कामगार आणि इतर विविध प्रकारचे रोजंदारीवर काम करणारे यामध्ये येतात.
आवश्यक कागदपत्रे कोणती?
E Shram Card Pension Scheme योजनेसाठी नोंदणी करताना काही महत्त्वाची कागदपत्रे सादर करणे गरजेचे असते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आधार कार्ड, कारण त्याद्वारे ओळख व पत्ता दोन्ही सिद्ध होतात. यासोबतच रेशन कार्ड, जन्मतारीख दाखवणारे कागदपत्र, आणि निवासी प्रमाणपत्र यांची मागणी होते.
बँक खात्याचा तपशील देण्यासाठी पासबुकची छायांकित प्रत लागते. मोबाईल क्रमांक आधार कार्डशी लिंक असणे गरजेचे आहे, कारण संपूर्ण प्रक्रिया ओटीपीच्या माध्यमातून पूर्ण होते. तसेच पासपोर्ट आकाराचा फोटोही लागतो.
पेन्शन योजनेचा लाभ | E Shram Card Pension Scheme Benefits
सरकारने ई-श्रम कार्डधारकांच्या वृद्धापकाळातील गरजा लक्षात घेऊन त्यांच्यासाठी एक खास निवृत्तीवेतन योजना (E Shram Card Pension Scheme) उपलब्ध करून दिली आहे. या योजनेनुसार, जर कार्डधारकाने दरमहा ठराविक रक्कम स्वतःकडून भरली, तर त्याला ६० वर्षांनंतर दरमहा ₹३,००० पेन्शन मिळू शकते.
ही योजना पीएम-श्रम योगी मानधन (PM-SYM) अंतर्गत राबवली जाते. कामगारांचे वय आणि त्याने निवडलेली योजना यानुसार त्याचे मासिक योगदान निश्चित होते. सरकार देखील या योगदानात समान रक्कम भरते, म्हणजेच ही योजना दोन्ही पक्षांच्या सहभागातून चालते.
पेन्शन थेट लाभार्थ्याच्या बँक खात्यात जमा केली जाते, त्यामुळे कोणत्याही प्रकारच्या गैरव्यवहाराला थारा राहत नाही.
अर्ज करण्याची प्रक्रिया
ई-श्रम कार्ड मिळवण्याची प्रक्रिया अगदी सरळ आहे. सर्वप्रथम इच्छुक व्यक्तीने eshram.gov.in या अधिकृत संकेतस्थळावर जावे. तिथे ‘नवीन नोंदणी’ या पर्यायावर क्लिक केल्यानंतर आधार क्रमांक टाकून ओटीपीद्वारे व्हेरिफिकेशन करावे लागते.
यानंतर अर्जदाराने स्वतःचे नाव, पत्ता, कामाचे स्वरूप, शिक्षण, कौशल्य, बँक तपशील आणि संपर्क क्रमांक अशा सर्व माहितीची नोंद करावी लागते. नोंदणी पूर्ण झाल्यानंतर, अर्जदार त्याचे ई-श्रम कार्ड डाउनलोड करू शकतो. हे कार्ड पीडीएफ स्वरूपात मिळते व त्याची प्रिंट सहज घेता येते.
मिळणारे फायदे
ई-श्रम कार्डधारकांना मिळणाऱ्या फायद्यांची यादी खूप मोठी आहे. सर्वात प्रमुख फायदा म्हणजे अपघात विमा सुरक्षा. जर कार्डधारकाचा अपघातात मृत्यू झाला, तर दोन लाख रुपयांची भरपाई मिळते. अपंगत्व आल्यास एक लाख रुपयांपर्यंत मदत दिली जाते.
याशिवाय, केंद्र आणि राज्य सरकारच्या अनेक योजना जसे की, प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना, रोजगार हमी योजना, आयुष्मान भारत, कौशल्य विकास योजना यामध्ये ई-श्रम कार्डधारकांना प्राधान्य मिळते. भविष्यात सरकार नव्या योजना आणल्यास त्या योजनांमध्येही ई-श्रम कार्डधारकांना प्रथम लाभ मिळण्याची शक्यता अधिक असते.
काळजी घेण्याचे मुद्दे
ई-श्रम कार्डासाठी अर्ज करताना लोकांनी विशेष दक्षता घ्यावी. कोणत्याही एजंटकडे पैसे देवून अर्ज करू नये, कारण ही सेवा पूर्णपणे मोफत आहे. केवळ सरकारच्या अधिकृत वेबसाइटवरून किंवा नोंदणीकृत CSC केंद्रातून अर्ज करावा.
नोंदणी करताना दिलेली माहिती सत्य आणि अचूक असावी. चुकीची माहिती दिल्यास पुढे त्याचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात. तसेच, नोंदणी एकदा झाल्यानंतर कामगारांनी वेळोवेळी त्यांची माहिती अपडेट करणेही गरजेचे आहे.
निष्कर्ष
ई-श्रम कार्ड योजना ही सरकारने सुरू केलेली एक दूरदृष्टी असलेली योजना आहे, जी देशातील असंघटित क्षेत्रातील कामगारांना ओळख, सुरक्षितता आणि भविष्यातील स्थैर्य देते. या योजनेच्या माध्यमातून केवळ कामगारांची माहिती सरकारकडे संकलित होत नाही, तर त्यांना विविध योजनांचा लाभही लवकर आणि थेट मिळू शकतो.
या योजनेंतर्गत असलेल्या पेन्शन सुविधा, अपघात विमा, आणि इतर लाभ हे कामगारांसाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत. त्यामुळे जे अजूनही या योजनेपासून वंचित आहेत, त्यांनी लवकरात लवकर नोंदणी करून घ्यावी आणि स्वतःचा व आपल्या कुटुंबाचा भविष्यातील आर्थिक आधार मजबूत करावा.
महत्वाची सूचना: या लेखात दिलेली माहिती विविध ऑनलाइन स्रोतांवरून घेतलेली आहे, वाचकांना विनंती आहे की, कोणत्याही निर्णयापूर्वी योग्य ती तपासणी करावी आणि सावधगिरी बाळगावी. अधिक माहितीसाठी अधिकृत वेबसाईट ला भेट द्या. कोणतेही महत्वाचे निर्णय घेण्यापूर्वी संबंधित शासकीय कार्यालयाकडे संपर्क करणे योग्य ठरेल.
FAQs: वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
ई-श्रम कार्ड म्हणजे काय?
ई-श्रम कार्ड ही केंद्र सरकारने सुरू केलेली एक डिजिटल ओळख प्रणाली आहे, ज्याद्वारे असंघटित क्षेत्रातील कामगारांची माहिती नोंदवली जाते आणि त्यांना विविध सरकारी योजनांचा थेट लाभ दिला जातो.
ई-श्रम कार्ड कोण बनवू शकतो?
भारताचा नागरिक असलेला, १८ ते ४० वयोगटातील, आणि असंघटित क्षेत्रात काम करणारा कोणताही व्यक्ती ई-श्रम कार्डसाठी अर्ज करू शकतो.
ई-श्रम कार्ड साठी कोणती कागदपत्रे आवश्यक आहेत?
नोंदणीसाठी आधार क्रमांक, बँक खात्याची माहिती असलेले पासबुक, आधारशी संलग्न मोबाईल क्रमांक, ओळख दर्शवणारे रेशन कार्ड किंवा रहिवासी पुरावा, तसेच पासपोर्ट आकाराचा फोटो सादर करावा लागतो.
ई-श्रम कार्ड पेन्शन (E Shram Card Pension Scheme) योजना कोणत्या वयापासून लागू होते?
कामगार ६० वर्षांचा झाल्यावर त्याला दरमहा ₹3,000 पेन्शन मिळण्यास सुरुवात होते, जर त्याने योजना सुरु असताना नियमित योगदान भरले असेल.
ई-श्रम कार्ड साठी कोणती वेबसाईट आहे?
ई-श्रम कार्डसाठी अधिकृत वेबसाइट www.eshram.gov.in आहे. याच ठिकाणी अर्ज, नोंदणी आणि कार्ड डाउनलोड करता येते.
